Αθήνα 13-3-2012
Προς
τον Δήμαρχο της Αθήνας

Σας ευχαριστούμε κατ' αρχήν για την πρόσκλησή σας στην ημερίδα της 7-2-2012 στο Πνευματικό Κέντρο της οδού Ακαδημίας και την παρουσίαση του "στρατηγικού σχεδίου για τη βιώσιμη κινητικότητα και τις μεταφορές" του δήμου. Δυστυχώς η πραγματικότητα της καθημερινής εμπειρίας των πολιτών έρχεται σε οξεία αντίθεση με τις διακηρυσσόμενες σε αυτό προθέσεις. Είναι χαρακτηριστικό οτι το πάρκο έξω από το χώρο που γινόταν η παρουσίαση αυτή, έχει μετατραπεί σε μόνιμο χώρο στάθμευσης οχημάτων με την ανοχή (αν όχι και την ενθάρρυνση) της δημοτικής αστυνομίας. Έχουμε επίσης την άποψη οτι το πρόγραμμα χρειάζεται περισσότερη επεξεργασία στις λεπτομέρειες και τους στόχους. Με σκοπό λοιπόν να συμβάλουμε δημιουργικά στην επίτευξη της βιώσιμης κινητικότητας και των στόχων του σχεδίου αυτού, υποβάλλουμε προς εσάς το παρόν υπόμνημα-αίτηση.
Παρόλο που πιστεύουμε οτι γνωρίζετε το θέμα, θα θέλαμε να τονίσουμε τη σημασία της βιώσιμης κινητικότητας και κυρίως του σεβασμού των δικαιωμάτων των πεζών, γιατί το πρόβλημα συνήθως υποβαθμίζεται εμφανιζόμενο ως ζήτημα ποιότητας ζωής, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα πρόβλημα σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συνήθως οι πεζοί, λόγω της κατάληψης από οχήματα (ή και άλλα αντικείμενα) των πεζοδρομίων (ή και της πλήρους απουσίας λειτουργικών πεζοδρομίων και διαβάσεων) αναγκάζονται να κυκλοφορούν στο οδόστρωμα με κίνδυνο ακόμα και της ζωής τους. Οι πιο αδύναμες κατηγορίες πεζών (υπερήλικες, μικρά παιδιά, άτομα με αναπηρία κλπ) δεν μπορούν καθόλου να κυκλοφορήσουν, με αποτέλεσμα να υφίστανται έναν ιδιότυπο κοινωνικό αποκλεισμό. Έτσι στην Αθήνα (σε αντίθεση με πολιτισμένες πόλεις) δεν μπορεί να δει καθόλου να κυκλοφορούν άτομα σε αναπηρικά καροτσάκια, τυφλοί κλπ. Πρόκειται ουσιαστικά για πράξεις βίας (εξαναγκασμού, δηλαδή) με την ανοχή (ή και την ενθάρρυνση πολλές φορές) των αρχών. Ομοίως υποβαθμίζονται ή αποκρύπτονται τελείως οι οικονομικές συνέπειες του σπάταλου αυτοκινητοκεντρικού μοντέλου μεταφορών και της περιθωριοποίησης των πεζών και των ήπιων μορφών μετακίνησης που έχει οδηγήσει σε μη αποδοτικές οδικές επενδύσεις και έχει συμβάλλει σημαντικά στη χρεοκοπία της χώρας μας. Η χώρα μας είναι πρώτη στην Ευρώπη στην παιδική παχυσαρκία, λόγω της έλλειψης χώρων για περπάτημα, και η συνακόλουθη νοσηρότητα απειλεί το σύστημα υγείας. Ειδικότερα στην Αθήνα, η έλλειψη χώρων πρασίνου και οι απαράδεκτες συνθήκες πεζή κυκλοφορίας έχουν καταστρέψει τον τουρισμό της πόλης (παρά τον μοναδικό μνημειακό της πλούτο και το ιδανικό της κλίμα) και γενικότερα την οικονομική της ελκυστικότητα. Κάθε αυτοκίνητο που μπαίνει στο κέντρο διώχνει περισσότερους καταναλωτές από όσους μεταφέρει, λόγω της όχλησης που επιφέρει στους άλλους χρήστες των υποδομών της πόλης. Βέβαια στην υποβάθμιση του κέντρου της πόλης έχει συμβάλλει αποφασιστικά και η μεταφορά μιάς σειράς χρήσεων (πανεπιστήμια, δικαστήρια, χρηματιστήριο, όπερα, δημόσιες υπηρεσίες κλπ) στην περιφέρεια της πόλης, όμως, και αυτό συνέβη για να υπάρχει καλύτερη πρόσβασή τους με ΙΧ αυτοκίνητο παρά με δημόσιες συγκοινωνίες.

Έχουμε τη γνώμη ότι οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την προστασία των δικαιωμάτων των πεζών και την αναβάθμιση της πόλης σύμφωνα με τις αρχές της «βιώσιμης κινητικότητας» θα πρέπει να κινηθούν σε τρείς άξονες:
1. Αποκατάσταση των πεζοδρομίων, ώστε να καταστούν λειτουργικά
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ΦΕΚ 18Β/2001) τα πεζοδρόμια θα έπρεπε να έχουν πλάτος πάνω από 2,00 μέτρα (ελεύθερο πλάτος διέλευσης πάνω από 1,50 μ.). Όμως, ούτε το 10% των πεζοδρομίων δεν έχει αυτές τις προδιαγραφές, και σε πολλά σημεία της πόλης δεν υπάρχουν καν πεζοδρόμια. Οι διεθνείς προδιαγραφές (λ.χ. ΟΟΣΑ) προβλέπουν ακόμα πιό φαρδιά πεζοδρόμια (ελεύθερο πλάτος διέλευσης 1,80-2,00 μ. σε περιοχές κατοικίας και πάνω από 3,00-3,50 μ. σε εμπορικούς δρόμους). Επίσης θα πρέπει να προβλεφθούν επαρκείς διαβάσεις. Συγκεκριμένα θα πρέπει να γίνει:
1.1 άμεσα, καταγραφή των δρόμων που δεν έχουν επαρκές πλάτος πεζοδρομίων
1.2 χρονοδιάγραμμα αποκατάστασης του πλάτους των πεζοδρομίων
1.3 σταδιακή αποκατάσταση των πεζοδρομίων σύμφωνα με το παραπάνω πρόγραμμα
1.4 θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή στις περιπτώσεις που ο ίδιος ο δήμος είναι αυτός που καταστρέφει τα πεζοδρόμια, όπως για παράδειγμα:
1.4.1 σε πολλές περιπτώσεις η ελεγχόμενη στάθμευση εφαρμόζεται σε δρόμους με ανεπαρκή πεζοδρόμια. Ο δήμος όμως δεν είναι κερδοσκοπική επιχείρηση με σκοπό τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Είναι απαράδεκτο και ουσιαστικά παράνομο, για να εισπράξει κάποια έσοδα, να διαθέτει το χώρο των δρόμων για στάθμευση, όταν τα πεζοδρόμια έχουν ανεπαρκές πλάτος και οι πεζοί αναγκάζονται να κινούνται στο οδόστρωμα.
1.4.2 το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις που μέρος του πεζοδρομίου (ή του πεζοδρόμου) νοικιάζεται σε καφετέριες και εστιατόρια για τραπεζοκαθίσματα, χωρίς να υπάρχει επαρκής χώρος για διέλευση των πεζών, συχνά μάλιστα σε εμπορικούς δρόμους με μεγάλη κίνηση πεζών και συνεπώς και αυξημένες απαιτήσεις χώρου για την κίνησή τους.
1.4.3 οι κάδοι απορριμμάτων τοποθετούνται πολλές φορές στις γωνίες (διαβάσεις), και άλλες φορές στο πεζοδρόμιο, με τρόπο που μειώνει σε απαράδεκτο βαθμό το πλάτος του.
2. Περιφρούρηση και απελευθέρωση των χώρων των πεζών
Η Δημοτική Αστυνομία (όπως και η Τροχαία) δείχνουν σήμερα πλήρη αδιαφορία για τη στάθμευση των οχημάτων (αλλά και την κίνησή τους – ιδιαίτερα των μοτοσικλετών) στα πεζοδρόμια, διαβάσεις πεζών, πεζόδρομους, πλατείες, στοές, πάρκα και γενικότερα όλους τους χώρους των πεζών. Ακόμα και σε περιπτώσεις που αστυνομικά όργανα είναι παρόντα, ακόμα και όταν τους ζητείται αυτό ρητώς, αρνούνται συνήθως να επέμβουν για να προστατεύσουν τα δικαιώματα των πεζών. Το αποκορύφωμα αυτής της απεχθούς και παράνομης τακτικής είναι η παραβίαση αυτών των χώρων από τα υπηρεσιακά οχήματα αυτών των ίδιων υπηρεσιών που υποτίθεται ότι τα προστατεύουν.
3. Ενημερωτικές εκστρατείες για τα δικαιώματα των πεζών
Καμία προσπάθεια απελευθέρωσης των ελευθέρων χώρων από τα μηχανοκίνητα οχήματα δεν πρόκειται να έχει μόνιμη και ουσιαστική επιτυχία, χωρίς ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, γιατί οι κατασταλτικές επεμβάσεις εκλαμβάνονται συχνά ως (και πολλές φορές εκφυλίζονται πράγματι σε) απλώς εκστρατείες οικονομικής ενίσχυσης των κρατικών ταμείων. Ενημερωτικές εκστρατείες για τα δικαιώματα των πεζών μπορεί να κάνει ο δήμος με πολύ μικρό ή και χωρίς καθόλου κόστος (για παράδειγμα μηνύματα από το δημοτικό ραδιόφωνο και από τους ηλεκτρονικούς πίνακες που υπάρχουν στην πόλη).

Τέλος θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, όπως και τα συμβατικά, χρησιμοποιούν εξ ίσου ενέργεια που, απλώς, ρυπαίνει σε κάποιο άλλο σημείο και, ως επί το πλείστον, χρειάζεται εισαγόμενα καύσιμα για να παραχθεί. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που κατά καιρούς προκαλεί ακόμα και διακοπές ηλεκτροδότησης. Ειδικότερα η περιοχή της Αθήνας έχει αντιμετωπίσει και προβλήματα στην μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας, και τα έργα για την αντιμετώπισή της (πυλώνες, υποσταθμοί κλπ) έχουν δημιουργήσει στο παρελθόν κινητοποιήσεις κατοίκων στις θιγόμενες περιοχές. Αν γενικευθεί η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας για την κίνηση των ΙΧ αυτοκινήτων τα προβλήματα αυτά θα οξυνθούν ασφαλώς και ίσως καταστούν και ανεπίλυτα. Για τους πεζούς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δημιουργούν τα ίδια προβλήματα με τα συμβατικά (κατάληψη πεζοδρομίων και χώρων πεζών, κίνδυνος «ατυχημάτων» κλπ), πιθανότατα μάλιστα να αποδειχθούν πιο επικίνδυνα γιατί είναι λιγότερο θορυβώδη από τα κινούμενα με κινητήρες εσωτερικής καύσεως, με αποτέλεσμα να είναι πιο επιρρεπή στο να σκοτώνουν και να τραυματίζουν πεζούς.
Για τους λόγους αυτούς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα (όπως και αυτοκίνητα με αποδοτικότερους κινητήρες, καταλύτες και λοιπές βελτιώσεις) δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση μέρος της «βιώσιμης κινητικότητας». Ειδικότερα σε περιοχές με επαρκή οικιστική πυκνότητα, όπως είναι ο Δήμος Αθηναίων, το σύνολο σχεδόν των μετακινήσεων μπορεί να καλυφθεί από την ποδηλασία, το περπάτημα και τη δημόσια συγκοινωνία. Το να εμφανίζονται αυτοί οι τρόποι μετακίνησης μαζί με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα οδηγεί σε παραπλάνηση και αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και μπορεί κανείς ευλόγως να το θεωρήσει ως «οικολογικό ξέπλυμα» (διεθνώς, greenwashing). Έχουμε δε την γνώμη ότι το μνημόνιο που φέρεσθε να έχετε υπογράψει με την εταιρεία που τα προωθεί θα έπρεπε, για λόγους διαφάνειας, να έχει αναρτηθεί αυτούσιο στις ιστοσελίδες του δήμου.
Παρακαλούμε λοιπόν για τα εξής
1) να μας επιτρέψετε την πρόσβαση στο ακριβές κείμενο του μνημονίου που φέρεσθε να έχετε υπογράψει για την προώθηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων
2) να υπογράψετε μαζί μας μνημόνιο συνεργασίας για την προώθηση της πεζή μετακίνησης στη βάση των παραπάνω αναφερομένων προτάσεών μας.