Η έλλειψη ευαισθητοποίησης από πλευράς κοινωνικού συνόλου στο θέμα των δικαιωμάτων των πεζών τους αφήνει εκτεθειμένους σε κάθε λογής επιβουλή.

Οι πιέσεις στον χώρο των πεζών δεν εκφράζονται μόνο μέσω των τροχοφόρων.

Σημαντικός χώρος καταλαμβάνεται από απορρίμματα, από καταστήματα που εκθέτουν με κομψό ή άκομψο τρόπο τα εμπορεύματά τους στο πεζοδρόμιο και οικοδομές που καταλαμβάνουν κοινόχρηστο χώρο με υλικά, ράμπες, σκάλες μέχρι συχνά και περιφραγμένα προκήπια.

Αν υποθέσουμε ότι έχει απομακρυνθεί η “κακή πληγή” της κατάληψης των πεζοδρομίων, αντιπροσωπεύουν άραγε οι απελευθερωμένες επιφάνειες μία αποδεκτή επιφάνεια κίνησης?

Αποτελεί παραδοξολογία το ότι παρουσιάζουμε και συζητάμε σήμερα εικόνες γνωστές σε όλους από την καθημερινή μας κίνηση μέσα στην πόλη.

Όπως δε αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο που τις συνοδεύει, οι οδηγίες αυτές “..εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και σε κάθε άλλη χώρα που σέβεται τους πολίτες της και φροντίζει να τους παρέχει ίσες δυνατότητες και ευκαιρίες…”.

Σύμφωνα με μία καταγραφή από τις περιπτώσεις που έχουν απασχολήσει το Συνήγορο του Πολίτη, τα σχεδιαστικά και κατασκευαστικά προβλήματα που δυσχεραίνουν την κίνηση των πεζών κωδικοποιούνται σε:

• Κακοτεχνίες στην κατασκευή των πεζοδρομίων (ανωμαλίες, κακή εγκάρσια κλίση, λακκούβες, λείες επιφάνειες)
• Κακοτεχνίες στην κατασκευή των καλυμμάτων των αποχετεύσεων και των ρολογιών της ύδρευσης
• Κακοτεχνίες στην κατασκευή των ραμπών
• Κακοτεχνίες στην κατασκευή των κρασπέδων (μεγάλα ύψη)
• Σκάλες στα πεζοδρόμια
• Ράμπες αυτοκινήτων που εκτρέπουν τα όμβρια ύδατα
• Μικρό μέγεθος διαχωριστικών νησίδων
• Ελλιπής φωτισμός
• Αδιαμόρφωτα πεζοδρόμια
• Μεγάλες κατά μήκος κλίσεις
• Ανεπάρκεια επιφάνειας πεζοδρομίου σε σχέση με την κίνηση (φόρτο) πεζών

Για να μπορούν οι δρόμοι να λειτουργήσουν ως περιβαλλοντικές ενότητες και ως χώροι κίνησης ατόμων, θα πρέπει τα δίκτυα των πεζών να ανταποκρίνονται στις υφιστάμενες διαδρομές και να συνδέονται με τους κεντρικούς τόπους και δημόσιους υπαίθριους χώρους. Ακόμη θα πρέπει να διευκολύνεται η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, που σήμερα προσκρούει σε φυσικά και συμπεριφορικά εμπόδια, αποτρέποντάς τους να λάβουν μέρος στην καθημερινή ζωή και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους ως πολίτες.

Έτσι, μεταξύ άλλων, στόχος των οδηγιών είναι να καταργηθεί οτιδήποτε εμποδίζει την αυτόνομη διακίνηση και να καταστήσει το δομημένο περιβάλλον φιλικό, προσεγγίσιμο και ασφαλές και τους υπαίθριους χώρους προσιτούς και προσπελάσιμους για το σύνολο των χρηστών. Στοιχεία που μπορούν να εξασφαλισθούν μέσα από τον σωστό σχεδιασμό, τα χρησιμοποιούμενα υλικά και τον τρόπο κατασκευής.

Βάσει λοιπόν των οδηγιών για τη διαμόρφωση των εξωτερικών χώρων κίνησης πεζών προβλέπονται τα εξής:

ΟΔΕΥΣΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ

• Το ελάχιστο πλάτος πεζοδρομίου ορίζεται στα 2,05μ. στα οποία περιλαμβάνονται 0,20μ. για αρχιτεκτονικές προεξοχές, 1,50μ. για ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών και 0,35μ. για την τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης, προστατευτικών κιγκλιδωμάτων και κράσπεδο.

• αστικό εξοπλισμό (κάλαθοι αχρήστων, καθιστικά, περίπτερα, τηλεφωνικοί θάλαμοι κλπ)
• οδική σήμανση, σηματοδότες διαβάσεων, πινακίδες κλπ
• φύτευση
• οπτική συναλλαγή-στάση σε εμπορικές περιοχές

• Το ελάχιστο πλάτος της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών ορίζεται στο 1,50μ. διάσταση που απαιτείται κατ’ ελάχιστο για την άνετη διασταύρωση πεζού με χρήστη ή οδηγό αμαξιδίου(αναπηρικό, παιδικό, αγοράς) ή με μεταφορέα πακέτων.
• Ως ελεύθερο ύψος όδευσης πεζών ορίζεται το ελάχιστο πραγματικό ύψος στην ελεύθερη ζώνη όδευσης για την απρόσκοπτη κίνηση των πεζών και ορίζεται στα 2,20μ. Εμπόδια σε ύψος μικρότερο των 2.20μ. μέσα ή έξω από την ελεύθερη ζώνη πρέπει να αποφεύγονται και σε κάθε περίπτωση να προβάλλονται στο έδαφος με τρόπο ανιχνεύσιμο.
• Στη διαμόρφωση των πεζοδρομίων προβλέπεται λωρίδα όδευσης τυφλών διαφορετικής υφής και χρώματος από το δάπεδο της ελεύθερης ζώνης κυκλοφορίας.

• Το ύψος του πεζοδρομίου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 7-10εκ., η κατά μήκος κλίση το 12% και η εγκάρσια το 4% με επιθυμητό το 1-1,5%.
• Τα υλικά κατασκευής να εξασφαλίζουν αντιολισθηρότητα, ομοιογένεια, σταθερότητα, αντοχή στη χρήση και ευκολία στον καθαρισμό και τη συντήρηση.

• Στοιχεία του πεζοδρομίου όπως σχάρες, υδρορρόες, αρμοί κλπ δεν πρέπει να διασπούν την ομοιομορφία του δαπέδου του πεζοδρομίου. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην αντιμετώπιση της απορροής των όμβριων. Οι σχάρες αποχέτευσης δεν πρέπει να δημιουργούν προεξοχή μεγαλύτερη των 2εκ. και να τοποθετούνται εκτός της ελεύθερης ζώνης όδευσης.

• Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα προσωρινά εμπόδια που συνήθως προκύπτουν από έργα επί του πεζοδρομίου.

• Η φύτευση, υψηλή (δένδρα) ή χαμηλή (θάμνοι), θα προβλέπεται σε ζώνες ελάχιστου πλάτους 0,50-0,70μ. επιπλέον του πλάτους όδευσης και θα τοποθετείται σε απόσταση τουλάχιστον 0,50μ. από την ακμή του κράσπεδου.

• Γενικά πρέπει να αποφεύγεται η πολυσήμανση. Η σήμανση επί στύλου ή σε ειδικές βάσεις πρέπει να τοποθετείται εκτός του ελεύθερου πλάτους και ύψους όδευσης.
• Πρέπει να προβλέπονται στάσεις για την ανάπαυση των χρηστών ανά 100μ. στο κέντρο ή 200μ. στην περιφέρεια.

• Επίσης, διαβάσεις θα διαμορφώνονται κάθε 100μ.τουλάχιστον και, πέραν της φωτεινής και ηχητικής, θα χαρακτηρίζονται και με σήμανση στο οδόστρωμα.

• Επιβάλλεται νησίδα πλάτους τουλάχιστον 1,50μ. σε οδούς με έντονη κυκλοφορία ή με πλάτος μεγαλύτερο από 12μ.

Ανάλογα αντιμετωπίζεται και το θέμα των πεζοδρόμων. Μόνο που στην περίπτωση αυτή αυξάνονται τα πλάτη της ζώνης όδευσης (στα 3.00μ.), οπτικής συναλλαγής ή στάσης ( στα 1.20μ.) και δίνεται έμφαση στον τρόπο κατασκευής (υπόστρωμα), στον φωτισμό (πάντα εκτός ζώνης όδευσης) και στις εισόδους (αρχή και τέλος) του πεζοδρόμου.

Αποκλειστικά κατασκευαστικές και όχι σχεδιαστικές υποδείξεις (πλακόστρωση, κράσπεδα κλπ) παρέχονται και από τις τεχνικές υπηρεσίες των δήμων για την περίπτωση διαμόρφωσης πεζοδρομίων από συνεργεία των παρακείμενων ιδιοκτησιών.

Τελευταία συνηθίζεται η έκφραση πιλοτική εφαρμογή. Συναντήσαμε λοιπόν πιλοτικές περιπτώσεις όπου στα έργα διαμόρφωσης πεζοδρομίων από τον δήμο ή τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων, λήφθηκε υπόψιν ο παράγων πεζός και έχουν σαφώς αναβαθμισθεί οι προϋποθέσεις και οι συνθήκες της λειτουργικής και ασφαλούς κίνησής του. Στις περιπτώσεις αυτές η αναβάθμιση του κοινωνικού χώρου συμπαρέσυρε την οικονομική και εμπορική κίνηση της περιοχής, ή το αντίστροφο.

Αν και η ευθύνη των πεζοδρομίων τυπικά ανήκει στους ιδιοκτήτες, η αναζήτηση της αρμοδιότητας παραπέμπει αυτόματα στους Δήμους, ως τους πλέον αρμόδιους.

Από την παράθεση των λίγων εικόνων που έγινε παράλληλα, πιστεύω ότι κανείς δεν αποτύπωσε τους ιδιοκτήτες, αντίθετα διαμόρφωσε άποψη για το ρόλο, το έργο και το “ενδιαφέρον” όσων έχουν την ευθύνη της πόλης μας.