ΠΡΟΤΑΣΗ  ΓΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΟΔΙΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ

 

1.       Κατά την αναθεώρηση του ΚΟΚ το 1999 αφαιρέθηκε η παράγραφος που έδινε προτεραιότητα στους πεζούς και ποδηλάτες στις διαβάσεις πεζών όπως είναι εξ άλλου και η διαδεδομένη πρακτική στις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό είναι μία επί το δυσμενέστερο για τους πεζούς αλλαγή της νομοθεσίας ενώ το ζητούμενο είναι ακριβώς το αντίθετο.  Προτείνεται να προστεθεί η παράγραφος 9 του άρθρου 5 του ΚΟΚ του 1992 που αφαιρέθηκε το 1999 και ανέφερε τα εξής:

 

            «9. Στους οδηγούς των οδικών οχημάτων επιβάλλεται να παραχωρούν προτεραιότητα στις διαβάσεις πεζών ή ποδηλατιστών, όταν σε αυτούς κινούνται πεζοί ή ποδηλατιστές αντίστοιχα.»

             

2.       Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η κυκλοφορία των οχημάτων στους πεζούς είναι χωρίς αμφιβολία η στάθμευση, κίνηση και γενικά χρησιμοποίηση του χώρου κίνησης των πεζών από τα μηχανοκίνητα οχήματα. Ιδιαίτερα εκτεθειμένα σε τέτοιες συστηματικές παραβιάσεις είναι τα εμποδιζόμενα και πιο ευάλωτα άτομα. Είναι γενική η διαπίστωση ότι το πρόβλημα έχει λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις, ώστε δεν μπορεί κανείς να το αγνοήσει και θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την εξάλειψή του. Είναι εντελώς παράλογο να τιμωρείται αυστηρότερα η μη χρήση της ζώνης ασφαλείας από την παρεμπόδιση της κίνησης του πεζού στο μόνο χώρο που του έχει απομείνει για να περπατήσει, δηλαδή τα πεζοδρόμια και τις διαβάσεις. Δηλαδή κάτι, από το οποίο κινδυνεύει ο ίδιος ο παραβάτης, να τιμωρείται αυστηρότερα από κάτι, από το οποίο κινδυνεύει κάποιος τρίτος, ο πεζός συγκεκριμένα  που αναγκάζεται  να περπατήσει μέσα στην κίνηση των οχημάτων! Προτείνεται οι διατάξεις που αφορούν παραβιάσεις του χώρου κυκλοφορίας των πεζών από τα μηχανοκίνητα οχήματα να τιμωρούνται με το διπλάσιο του προστίμου που προβλέπεται για τη μη χρήση της ζώνης ασφαλείας (50.000 δρχ,) δηλαδή με πρόστιμο 100.000δρχ.. Συγκεκριμένα προτείνεται:

 

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου 10 του άρθρου 34:

            «Ειδικότερα αυτός που παραβαίνει τις διατάξεις της παρ. 2 περιπτώσεις α, ε, ι, ια ή ιστ και της παρ.5 εδ.2 τιμωρούνται τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο εκατό χιλιάδων (100.000) δραχμών»

(Οι συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι: H στάση ή στάθμευση oxήματoς απαγoρεύεται:α) Επάνω σε διαβάσεις πεζών ή ποδηλατιστών και σε απόσταση μικρότερη από πέντε (5) μέτρα από αυτές…ε) Σε πεζoδρόμια, πλατείες, ειδικά ερείσματα πoυ πρooρίζoνται για πεζoύς ως και πoδηλατoδρόμoυς, εκτός αν επιτρέπεται σ' αυτoύς η στάθμευση με ειδική σήμανση..ι) Σε απόσταση πέντε (5) μέτρων από την τoμή oικoδoμικών γραμμών ή των νoητών πρoεκτάσεων αυτών.ια) Πάνω στις νησίδες ασφαλείας ως και στις διαxωριστικές νησίδες…ιστ) Σε θέση όπου βρίσκεται κεκλιμένο επίπεδο (ράμπα) διάβασης ατόμων με μειωμένη κινητικότητα).

 

Στο άρθρο 4, παράγραφος 12 να προστεθεί και η πινακίδα Ρ-55 στην 1^η κατηγορία

(Το συγκεκριμμένο άρθρο προβλέπει: O oδηγός πoυ δεν συμμoρφώνεται με τις υπoxρεώσεις πoυ επιβάλλoνται με τις ρυθμιστικές πινακίδες Ρ-1 και Ρ-2 ή το συνδυασμό αυτών με πρόσθετες πινακίδες τιμωρείται με πρόστιμο εκατό χιλιάδων ( 100.000 ) δραχμών, των πινακίδων Ρ-7, Ρ-8, Ρ-27, Ρ-28, Ρ-29, Ρ-45, Ρ-46 και Ρ-64 ή το συνδυασμό αυτών με πρόσθετες πινακίδες τιμωρείται με πρόστιμο πενήντα χιλιάδων ( 50.000 ) δραχμών, ενώ ο οδηγός που δε συμμορφώνεται με τις λoιπές, πλην των Ρ-1, Ρ-2, Ρ-7, Ρ-8, Ρ-27, Ρ-28, Ρ-29, P-39, P-41, P-42, P-43, Ρ-45, Ρ-46, Ρ-64, P-69, P-70, P-71 και P-72, ρυθμιστικές πινακίδες ή τo συνδυασμό αυτών με πρόσθετες πινακίδες , τιμωρείται με πρόστιμo είκοσι xιλιάδων ( 20.000 ) δραxμών. -

            P-55 : Oδός υπoxρεωτικής διέλευσης πεζών (πεζόδρoμoς, απαγoρευμένης της διέλευσης άλλων εκτός πεζών, oxημάτων άμεσης ανάγκης και oxημάτων για την είσoδo-έξoδo σε παρόδιες ιδιoκτησίες).

 

            Στο άρθρο 103, παράγραφος 1 να προστεθούν στις περιπτώσεις 34 παρ.2 και οι ε, ι, και ια. Επίσης στις πινακίδες του αρ.4 παρ. 3 η Ρ-55.

(Το συγκεκριμμένο άρθρο προβλέπει: Στoυς παραβάτες των διατάξεων των άρθρων 4 παρ. 3 (πινακίδες P-6, P-8 έως P-14, P-18 έως P-20, P-25, P-26, P-33) 5 παρ. 8 (περιπτ. ε', στ', ζ'), 12 παρ. 7, 16 παρ. 2 και 3, 21, 23, 25, 34 παρ. 2 περ. ιστ, ιζ, ιη και παρ. 3 έως 7, 37, 39 παρ. 2, 54 παρ., 1, 64, 68, 70, 78, 79 και 81 παρ. 1, 7, 8, 11, 12 και 13 τoυ παρόντoς Kώδικα επιβάλλεται και τo διoικητικό μέτρo της αφαίρεσης της άδειας ικανότητας oδηγoύ και της άδειας κυκλoφoρίας μετά των κρατικών πινακίδων τoυ oxήματoς για είκοσι (20) ημέρες.)

 

            Στο άρθρο 103 παράγραφος 2 , να προστεθούν στις πινακίδες του αρ.4 παρ. 3, η Ρ-55.

(Το συγκεκριμμένο άρθρο προβλέπει: Στoυς παραβάτες των διατάξεων των άρθρων 3, 4 παρ. 3 (πινακίδες P-1, P-2, P-5, P-7, P-21 έως P-24, P-27 έως P-32, P-40, P-45 έως P-57 και P-59), 5 παρ. 8 (περιπτ. α', β', γ', δ', η', θ', ι', ια', ιβ', ιγ') και 9, 6 παρ. 1 (περιπτ. β', ε' και η'), 16 παρ. 1 και 5 έως 8, 17, 19 παρ. 5, 26, 27, 29, 33, 34 παρ. 2, 55, 57, 61, 62 και 88 παρ. 3 τoυ παρόντoς Kώδικα επιβάλλεται και τo διoικητικό μέτρo της αφαίρεσης της άδειας ικανότητας oδηγoύ και της άδειας κυκλoφoρίας μετά των κρατικών πινακίδων τoυ oxήματoς για σαράντα (40) ημέρες.)

 

3.       Γενική είναι η εντύπωση ότι οι χώροι κίνησης των πεζών στην Αθήνα και γενικότερα στις ελληνικές πόλεις (που αναπτύχθηκαν με βάση την ίδια νομοθεσία και με τα ίδια πρότυπα) είναι ανεπαρκείς και τα πεζοδρόμια πολύ στενά. Επί πλέον διάφορες εγκαταστάσεις που υπάρχουν νόμιμα ή παράνομα στο πεζοδρόμιο (περίπτερα, τραπέζια εστιατορίων και ζαχαροπλαστείων, προθήκες παρακείμενων καταστημάτων, εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, σήματα τροχαίας κυκλοφορίας κλπ) απομειώνουν ακόμα περισσότερο το ανεπαρκές πλάτος των πεζοδρομίων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι προδιαγραφές του ΥΠΕΧΩΔΕ για τη συμμόρφωση των κατασκευών προς τις ανάγκες των εμποδιζόμενων ατόμων, προβλέπουν ανεμπόδιστο πλάτος διέλευσης πεζών μεγαλύτερο από 1,5 μέτρο. Οι δε διεθνείς προδιαγραφές (π.χ. ΟΟΣΑ) συνιστούν αυτό το πλάτος να είναι τουλάχιστον 1,8 έως 2 μέτρα (και σε ορισμένα σημεία, όπως π.χ. στάσεις λεωφορείων, πάνω από 3 μέτρα). Φυσικά εκεί που υπάρχει εμπορική δραστηριότητα και μεγαλύτερη κυκλοφορία πεζών οι ανάγκες ελεύθερου πλάτους διέλευσης (αυτού δηλαδή που αφήνεται από τα δένδρα, στύλους, περίπτερα κλπ) είναι ακόμα μεγαλύτερες. Ως μέτρο της εμπορικής δραστηριότητας και επομένως έμμεσα και των αναγκών της κυκλοφορίας των πεζών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ο συντελεστής εμπορικότητας της οδού που χρησιμοποιείται και για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων. Θα ήταν δηλαδή λογικό να νομοθετηθεί ως αναγκαίο πλάτος για την ασφαλή διέλευση των πεζών το 1,5 μέτρο πολλαπλασιασμένο επί το συντελεστή εμπορικότητας. Συγκεκριμένα προτείνεται:

 

            Να προστεθεί στο άρθρο 2 παράγραφος 1 ο ορισμός:

            «Ελεύθερο πλάτος διέλευσης πεζών: 1,5 μέτρο πολλαπλασιασμένο επί το συντελεστή εμπορικότητας της οδού στο σημείο αυτό»

 

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου 3, εδ. δ του άρθρου 34: «… ή των πεζών, λαμβανομένων υπόψη του ελεύθερου πλάτους διέλευσης πεζών»

            (Το συγκεκριμμένο άρθρο προβλέπει: H στάση ή στάθμευση oxήματoς απαγoρεύεται:….δ) Αν τo ελεύθερo μέρoς της oδoύ πoυ απoμένει είναι ανεπαρκές για την κυκλoφoρία των oxημάτων)

 

Αρ.34, παρ.5: … Aν δεν υπάρxει πεζoδρόμιo oι oδηγoί υπoxρεoύνται να αφήνoυν ελεύθερo xώρo πλάτoυς ενός (1) μέτρoυ, τoυλάxιστoν, για τη διέλευση των πεζών.

            Να ορισθεί το πλάτος ίσο με το ελεύθερο πλάτος διέλευσης πεζών.

 

            Να εκδοθεί η υπουργική απόφαση που προβλέπει το άρθρο 48 παράγραφος 3, και η οποία κακώς, από αμέλεια της διοίκησης, δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα, παρ’ όλο που προβλέπονταν και από τον προηγούμενο ΚΟΚ του 1992. Η απόφαση θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με τις προδιαγραφές του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα εμποδιζόμενα άτομα, και να προβλέπει πλάτος του πρόσθετου πεζοδρομίου τουλάχιστον ίσο με το ελεύθερο πλάτος διέλευσης πεζών.

            (Το συγκεκριμμένο άρθρο προβλέπει: Aυτoί πoυ ανεγείρoυν oικoδoμές μέσα σε κατoικημένες περιoxές ή εκτελoύν άλλα έργα και καταλαμβάνoυν oλόκληρo τo πεζoδρόμιo μπρoστά από την oικoδoμή ή τo έργo, υπoxρεoύνται να κατασκευάσoυν πρόσθετo πεζoδρόμιo ή να πάρoυν άλλα κατάλληλα μέτρα για την ασφαλή διέλευση των πεζών. Mε απόφαση τoυ Yπoυργoύ Περιβάλλoντoς, Xωρoταξίας και Δημόσιων 'Eργων καθoρίζoνται oι λεπτoμέρειες για την εφαρμoγή της διάταξης αυτής)

             

4.       Εκτός από τη δεινή θέση στην οποία έχουν περιέλθει οι πεζοί από τις διαρκείς και συστηματικές παραβιάσεις των χώρων κυκλοφορίας και των δικαιωμάτων τους, οι οποίες σε συντριπτικά μεγάλο ποσοστό μένουν ανεξέλεγκτες, πριν από λίγους μήνες ζήσαμε και έναν επιπρόσθετο διωγμό τους με τη μορφή επιβολής προστίμων από την τροχαία Αθηνών. Οι διωγμοί αυτοί των πεζών αντιμετωπίστηκαν από την κοινή γνώμη και τον τύπο με έκπληξη, αγανάκτηση και ειρωνεία ορισμένες φορές, καθόσον έρχονταν σε οξεία αντίθεση με τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες της κοινωνίας. Επιπλέον δίνουν και λάθος μήνυμα προς τους οδηγούς, υπονοώντας ότι υπεύθυνη για τις κακές κυκλοφοριακές συνθήκες είναι η πεζή κυκλοφορία, ενθαρρύνοντας την επιθετικότητα των οδηγών, υπονομεύοντας την ασφάλεια των πεζών και αποθαρρύνοντας ακόμα περισσότερο την πεζοκίνηση. Θα πρέπει επομένως στις τρέχουσες συνθήκες της απαράδεκτης κατάστασης των συνθηκών κυκλοφορίας των πεζών, τα αστυνομικά όργανα να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά στην επιβολή επιπρόσθετων ποινών προς τους πεζούς. Γι’ αυτό συγκεκριμένα προτείνεται:

 

            Αρ.38, παρ.5: Kανόνες κυκλoφoρίας πεζών…. Aυτός πoυ παραβαίνει τις διατάξεις τoυ άρθρoυ αυτoύ, τιμωρείται με πρόστιμo δέκα xιλιάδων (10.000) δραxμών..

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου: «…εφόσον από τη συμπεριφορά του προκαλείται κίνδυνος για τους υπόλοιπους χρήστες της οδού».

 

            Αρ.7, παρ3: Φωτεινή σηματoδότηση για τoυς πεζoύς…….. 3. Aυτός πoυ παραβαίνει τις διατάξεις της παρ. 1 τoυ άρθρoυ αυτoύ τιμωρείται με πρόστιμo δέκα xιλιάδων ( 10.000 ) δραxμών.

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου: «…εφόσον από τη συμπεριφορά του προκαλείται κίνδυνος για τους υπόλοιπους χρήστες της οδού»

 

5.       Στο άρθρο 50 έχει καθιερωθεί τεκμήριο υπαιτιότητας τρίτου – κυρίως του πεζού - σε περίπτωση εμπλοκής του σε τροχαίο ατύχημα. Σύμφωνα με αυτό το βάρος της απόδειξης μετατίθεται στον πεζό, ο οποίος θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν έφταιγε, ενθαρρύνοντας έτσι την απροσεξία της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας και δημιουργώντας ανασφαλέστερες συνθήκες για την κίνηση των πεζών. Η διάταξη αυτή έχει παραμείνει από την αναθεώρηση του ΚΟΚ του 1962  (ν.δ. 4233/1962) και βασίζεται σε παρωχημένες αντιλήψεις σχετικά με την κυκλοφορία των πεζών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εισηγητική έκθεση της εποχής εκείνης αναφέρει ότι “δεν συντρέχει λόγος να φοβόμαστε τα αυτοκίνητα, αφού δεν καθίστανται πλέον επικίνδυνα δια τους πεζούς περί ών κυρίως πρόκειται ως εκ των μέτρων άτινα ελήφθησαν υπέρ της ασφαλούς κυκλοφορίας των και εκ της ανάγκης όπως οι τελευταίοι υποβοηθήσωσι δια της ηυξημένης προσοχής των την προσπάθειαν προς δημιουργίαν ακωλύτου κυκλοφορίας, ιδίως εις τας μεγάλας πόλεις, επιβάλλεται όπως καθιερωθεί και αντίστοιχον τεκμήριον του πεζού” (βλ. Ονούφριου Ονουφριάδη, «Ο νέος ΚΟΚ σχολιασμένος», εκδόσεις Σάκουλα, Αθήνα 2002). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διάταξη αυτή, που απασχόλησε και πρόσφατο συνέδριο ποινικολόγων, έρχεται σε τόση αντίθεση με τις τρέχουσες αντιλήψεις (μεταξύ άλλων και με την αρχή ότι “αυτός που προκαλεί τον κίνδυνο θα πρέπει να υφίσταται και τις οικονομικές συνέπειες”), ώστε και τα δικαστήρια είναι διστακτικά να την εφαρμόσουν. Προτείνεται λοιπόν:

 

Η κατάργηση του άρθρου 50 του ΚΟΚ

 

6.       Έχουν αναφερθεί πολλά παράπονα για τις κακές συνθήκες στις σηματοδοτημένες διαβάσεις των πεζών. Οι χρόνοι που περιμένουν οι πεζοί (πολλές φορές κάτω από κακές καιρικές ή περιβαλλοντικές συνθήκες) για να δοθεί το πράσινο σήμα ώστε να περάσουν είναι ορισμένες φορές πολύ μεγάλοι. Άλλες φορές οι χρόνοι που αυτό το πράσινο σήμα διαρκεί είναι ανεπαρκείς για τη διέλευσή τους, ιδιαίτερα αυτών που ανήκουν στις πιο ευπαθείς ομάδες. Έχουν μάλιστα αναφερθεί και ακραίες περιπτώσεις που δεν δίνεται ποτέ σήμα για διέλευσή τους! Προτείνεται λοιπόν:

 

Στο άρθρο 10 ( Eγκατάσταση μέσων σήμανσης και σηματoδότησης) να προστεθεί παράγραφος: «Κατά τη λειτουργία των φωτεινών σηματοδοτών λαμβάνεται μέριμνα ώστε ο χρόνος διέλευσης για τους πεζούς να είναι επαρκής και ο χρόνος αναμονής εύλογος.  Mε απόφαση τoυ Yπoυργoύ Περιβάλλoντoς, Xωρoταξίας και Δημόσιων Έργων καθoρίζoνται oι προδιαγραφές εφαρμογής αυτής της παραγράφου»

 

7.  Η πολιτική ενθάρρυνσης της πεζοκίνησης και της αποθάρρυνσης της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας στην πόλη επιβάλλει την κατάλληλη πληροφόρηση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό αυτό να γίνεται από την παιδική ηλικία. Μεγάλη σημασία επίσης έχει η νοοτροπία που έχουν οι αρμόδιες αρχές που εφαρμόζουν την κυκλοφοριακή νομοθεσία, αφού η συμπεριφορά τους αποτελεί την αποτελεσματικότερη “εκπαιδευτική” διαδικασία των οδηγών των οχημάτων. Προτείνεται λοιπόν:

 

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου3 του άρθρου 3: «Κατά τη διάρκεια των ρυθμίσεων αυτών της κυκλοφορίας θα πρέπει οι τροχονόμοι να λαμβάνουν ιδιαίτερη μέριμνα για την κατά προτεραιότητα και με ασφάλεια κίνηση των πεζών»

            (Η παράγραφος αυτή προβλέπει: Oι τρoxoνόμoι, όταν oι ανάγκες της κυκλoφoρίας απαιτoύν αυτό, μπoρoύν να επιβάλλoυν επιτάxυνση ή επιβράδυνση της κυκλoφoρίας ως και διακoπή ή αλλαγή πoρείας oxημάτων ή πεζών)

 

            Να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου10 του άρθρου 12 : «Σκοπός του μαθήματος της οδικής κυκλοφορίας είναι η εκμάθηση των αρχών της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης που θα πρέπει να εφαρμόζονται κατά το σχεδιασμό και τη ρύθμιση των οδικών συστημάτων, και ο σεβασμός προς τους χρήστες της οδού, και κυρίως τους πεζούς και τις άλλες ευάλωτες ομάδες, που θα πρέπει να επιδεικνύεται κατά την κίνηση των οχημάτων» 

 

8.       Το ΣΕΣΟ (γνωστό και ως point system) μπορεί να συμβάλλει και αυτό στην προστασία των πεζών. Παρόλο που με την τελευταία υπουργική απόφαση (67754/8530/ΦΕΚ 1510Β/3-12-2002)  συμπεριελήφθησαν κάποιες σχετικές διατάξεις, θα μπορούσαν και θα έπρεπε να συμπεριληφθούν και άλλες. Προτείνεται συγκεκριμένα:

 

Να συμπεριληφθούν και οι διατάξεις που αφορούν παραβίαση των χώρων κίνησης των πεζών (αρθρο 34 2 εδ. α,ε,ι,ια,ιστ, και παράγραφος 5 εδ. 2) με 7 βαθμούς ποινής

 

9.       Τέλος υπάρχουν μια σειρά πρόσθετων μέτρων που θα πρέπει να συμπεριληφθούν στον ΚΟΚ, ώστε να προστατευτεί η πεζή κυκλοφορία. Ενδεικτικά αναφέρονται:

·         Να απαγορευθεί η τροφοδοσία των καταστημάτων στους πεζόδρομους κατά τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων.

·         Να απαγορευτεί η μετακίνηση κάδων σκουπιδιών στις γωνίες των δρόμων (πέρα από την τoμή oικoδoμικών γραμμών ή των νoητών πρoεκτάσεων αυτών) και στις διαβάσεις πεζών

·         Να απαγορευτεί η εγκατάσταση κλιματιστικών και λοιπών εγκαταστάσεων σε τρόπο που να στάζουν πάνω στο πεζοδρόμιο